5 December 2012 - Sinterklaasfeest eindigde twee jaar geleden als nummer één op de lijst van belangrijkste Nederlandse tradities

Het fenomeen Zwarte Piet zou racistisch zijn, experts zien dat anders

Dit jaar wordt ie weer bestempeld als racistisch, maar volgend jaar krijgt ie bescherming van de Verenigde Naties: Zwarte Piet, onlosmakelijk verbonden met Sinterklaas. Dat duo krijg je met geen tien paarden Nederland uit. En dat hoeft ook niet, zeggen deskundigen. Als je maar uitlegt dat Zwarte Piet niets met racisme van doen heeft.

Het Sinterklaasfeest eindigde twee jaar geleden als nummer één op de lijst van belangrijkste Nederlandse tradities. Een spannende race was het niet, zegt Ineke Strouken, directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur, dat de wedstrijd uitschreef. Het heerlijk avondje hield de nummer twee, Koninginnedag, op straatlengte afstand.

Gelet op deze razende populariteit, vindt Strouken het niet meer dan logisch dat Nederland Sinterklaas voordraagt voor een plek op de ranglijst van immateriële erfgoederen van Unesco, het culturele fonds van de Verenigde Naties dat ook verantwoordelijk is voor de werelderfgoederen, zoals Kinderdijk en de grachtengordel. Net als de Franse keuken en de Argentijnse tango, krijgt straks ook de Nederlandse Sinterklaasviering bescherming van de Verenigde Naties.

Daar hoort Zwarte Piet gewoon bij, zegt Strouken, al kan zij zich indenken dat er 'wat knelpunten' worden weggehaald rondom de figuur van de zwarte man of vrouw naast de Sint. Zelf vindt Strouken het 'niet fair' het feest racistisch te noemen. Zwart was vroeger gewoon bijzonder, zegt de directeur, en Sinterklaas had bijzondere mensen om zich heen. "En de mensen die Sinterklaas vieren, bedoelen het ook niet racistisch." Maar ze zegt ook: "Als het pijn doet, moeten mensen het laten weten. Anderzijds kan ik me ook voorstellen dat mensen zeggen: Piet hoort er gewoon bij. Daar moet ook naar geluisterd worden."

Een uitweg in dat dilemma vindt zij in de flexibiliteit van het Sinterklaas-evenement. Sint is bijvoorbeeld geëvolueerd van strenge opvoeder tot vriendelijke opa. "En Piet is nu een manager, hij kan veel beter omgaan met computers dan Sinterklaas." Voor zijn kleur komt ook wel een oplossing: ze noemt voorbeelden van witte pieten en in de toekomst ziet Strouken Pieten met huidskleuren uit de hele wereld, zwart, wit, geel, licht getint, donker. "De kracht van het feest is dat het zich aanpast aan de tijd."

Voor de kritische geesten die moeite blijven houden met de zwarte knecht, heeft ze misschien een beetje troost. Voor de Unesco-lijst is na Sinterklaas Koninginnedag aangemeld. Derde wordt Keti-koti, de Surinaamse feestdag waarop de afschaffing van de slavernij in 1863 wordt herdacht. Strouken: "Daarmee laten we ons koloniaal verleden zien, en ons respect voor het leed van de nazaten van de slaven."

'Niets met koloniaal verleden te maken'
Kuifje, díe stamt rechtstreeks uit het koloniale verleden. Maar Sinterklaas heeft volgens historicus Ulbe Bosma daar niets mee van doen. De kenner van de koloniale geschiedenis wijst erop dat de traditie afkomstig is uit het Middellandse Zeegebied. Het beeld van een heilige met een zwarte begeleider strookt ook niet met de werkelijkheid van een zwarte slaaf. Toch kan Bosma zich bij de associatie wel iets voorstellen. Hij noemt de hiërarchie tussen de blanke baas en de zwarte assistent 'pijnlijk' en begrijpt dat het stereotype van de zwarte als een jongensachtig branie-type ergernis kan opwekken.
 

INTERVIEW | MAAIKE VAN HOUTEN | TROUW